2006 yılında New York’ta düzenlenen BM Genel Kurulu’nun Genel Müzakereleri sırasında Rusya, Brezilya ve Çin’in dışişleri bakanları ve Hindistan savunma bakanın temasları ile diplomatik koordinasyon başlatıldı. Ardından liderler zirvesine taşınan bu birliktelik BRICS’i oluşturdu. 16 Haziran 2009’da Rusya’nın girişimiyle Yekaterinburg ilk BRIC Zirvesi’ne ev sahipliği yaptı. İlk zirvede BRIC’in hedefleri “ülkelerimiz arasında kademeli, proaktif, pragmatik, açık ve şeffaf bir şekilde diyalog ve işbirliğini teşvik etmek” olarak belirledi.
BRICS ülkeleri artan ekonomik gücü, küresel ekonomik kalkınmanın temel itici güçlerinden biri olması, kalabalık nüfusları ve bol doğal kaynakları, uluslararası alanda etkilerinin temelini oluşturuyor. BRICS beşlisi dünya nüfusunun yaklaşık yüzde 42’sini ve dünya Gayri Safi Yurt İçi Hasılasını yani GSYİH’sinin yüzde 23’ünden fazlasını temsil ediyor. Yeni katılan ve katılmak için başvuran ülkelerde değerlendirildiğinde bu gücün artması öngörülüyor.
Kurulduktan sonra Mısır, Etiyopya, İran ve Birleşik Arap Emirlikleri sonra da Suudi Arabistan BRICS’e katıldı. BRICS üyeliği için başvuran ülkelerin birisi de Türkiye oldu. Türkiye’nin resmi başvuru birlikteliğin önümüzdeki hafta Rusya’da gerçekleşecek toplantısında ele alınması bekleniyor. 22-24 Ekim’de Rusya’nın Tataristan Cumhuriyeti’nin Kazan’da düzenlenecek zirvede Türkiye Cumhurbaşkanı düzeyinde katılacak. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan beraberindeki heyet ile birlikte Kazan’a gitmesi bekleniyor. Türkiye’nin yanı sıra Venezüella, Azerbaycan ve Tayland’ın da katılım için başvuran ülkeler.
BRICS üyeliği ile Türkiye neyi hedefliyor?
Türkiye’nin BRICS üyeliği için Başvurusunu Sputnik’e değerlendiren Uluslararası İlişkiler Uzmanı Prof. Dr. Bilal Sambur şunları belirtti:
“Türkiye, Soğuk Savaş döneminde Batı blokunun bir parçasıydı. Hala NATO’nun çok önemli bir üyesi. Avrupa Birliği’ne üyelik uzun bir süre Türkiye’nin stratejik hedefi olarak durdu. Ancak soğuk savaş döneminde başlayan belirsizlik, tek kutuplu dünyanın sona ermesi Türkiye’nin yeni arayışlara yöneltti. Özellikle 2000’li yıllardan sonra Türkiye, dünyada kendisine yeni ittifaklar ve ilişkiler arama ihtiyacı içine girdi. Türkiye son yıllarda önceliklerini ve önem verdiği ilişkilerini değiştirdi. Türkiye Avrupa Birliği’ne formal olarak devam ediyor ama Avrupa Birliği’ni beklemeye Türkiye’nin sabrı yok. Türkiye NATO üyesi ama aynı zamanda ortaya çıkan yeni jeostratejik gerçekleri de ihmal etmiyor. Bu bağlamda şu anda uluslararası ölçekte BRICS çok önemli bir oluşum olarak karşımıza çıkıyor. BRICS’in nüfus potansiyeli ticaret, güvenlik alanlarında ileride faaliyetinin genişlemesi Türkiye içim çok cazip hale geliyor. Brezilya gibi, Hindistan gibi, Rusya gibi, Güney Afrika gibi gelecekte çok güçlü olması beklenilen aktörlerin burada yer alması, Türkiye’yi şimdiden geleceğe hazırlanma şeklinde bir arayışa itiyor.”
‘BRICS üyeliği batıya bir yanıt’
Türkiye’nin üyelik başvurusu ile ABD ve AB üyelerine mesaj vermek istediğini vurgulayan Sambur sözlerine şöyle devam etti:
“Türkiye resmi olarak BRICS üyeliğe başvurdu fakat bu üyelik değerlendiriliyor. Türkiye şunu bekliyor, biz artık Amerika’ya, NATO’ya ve AB’ye şimdiye kadar mahkumiyet olarak gördüğü ilişkiden kurtulmak istiyor. Türkiye daha çok esnek ilişkileri olan, ekonomik ve askeri anlamda kendisine daha rahat hareket edeceği bir yapı içinde olmak istiyor. BRICS bu anlamda çok esnek, çok katı ve müeyyideler uygulamayan bir yapılanma. Bu açıdan BRICS bu esnek yapısı Türkiye için çok cazip. Türkiye BRICS’e üyelikle Batı’ya ve Avrupa’ya ve Amerika’ya benim başka seçeneklerim var, ben size mahkum değilim şeklinde elindeki kartı göstermek istiyor. Bu anlamda BRICS üyeliğinin Türkiye’ye uluslararası alanda bir alan açması bekleniliyor ya da Türkiye’de böyle bir beklentisi var.”
‘Türkiye yeni pazar arayışı içinde’
BRICS Üyeliği ile Türkiye’nin siyasetin yanında ekonomik olarak da kazanç sağlayacağını belirten Bilal Sambur sözlerine şöyle devam etti:
“Türkiye kendisine yeni pazarlar, yeni müttefikler, yeni ilişkiler arıyor. Çin pazarına girmek istiyor, Rusya ile daha yakın ilişkiler kurmak istiyor. Afrika’ya Güney Afrika gibi güçlü bir aktör üzerinden girmek istiyor. Brezilya gibi çok büyük bir aktör üzerinden Latin Amerika’da ilişkiler kurmak istiyor. Yani şimdiden Türkiye’nin, dünyanın çok önemli, çok büyük bir bölümü oluşturan, mevcut üye yapısıyla BRICS ile kültürel, sosyal, siyasal, turizm bu bağlamdaki ilişkilerini geliştirerek kendini şimdiden gelecekteki iş birliklerine hazırlamak şeklinde bir amacı, bir gayreti var. Bir diğer önemli husus, Türkiye, BRICS ‘te küresel bir aktör olarak rol oynamak istiyor. Yani NATO’da ya da ABD, Türkiye küresel bir aktör olarak oynama imkanını bulamadığını ya da bulamayacağını düşünüp öyle bir değerlendirme yapıyor. BRICS’te yani Rusya’ya eşit, Çin’e eşit, Hindistan’a eşit Brezilya’ya eşit, etkili ve işlemsel, küresel bir akıl rolü oynamak. Türkiye bunu çok cazip buluyor. Türkiye için aslında çok stratejik bir tercih olarak gördüğü için bu başvuruyu yaptı ve önümüzdeki hafta zirveye bu üyeliğin gerçekleşmesi için Cumhurbaşkanı düzeyinde temsil edilmek ve üyeliğin lobisini yapmak için seferber olmuş diyebiliriz.”
